ارزیابی و تهیه نقشه حساسیت مناطق به بیابان زایی با استفاده از روش esas (پژوهش موردی: دشت یزد- اردکان)

چکیده:سابقه و هدف: بیابان زایی به عنوان یکی از مهم ترین چالش های قرن حاضر به شمار آمده و در نتیجه عوامل اقلیمی و انسانی پدید می آید. تاکنون روش ها و مدل های مختلفی به منظور ارزیابی و تهیه نقشه بیابانزایی در مقیاس های جهانی و محلی ارائه شده است که از مهم ترین آنها در سطح جهانی: lada، glasod، fao-unep، esas و در سطح ملی، icd، micd و imdpa را می توان نام برد. هدف از انجام این مطالعه، بررسی حساسیت بیابان زایی دشت یزد - اردکان به عنوان یکی از مهم ترین مناطق بحرانی فرسایش و حساس به بیابان زایی در کشور با استفاده از روش esas می باشد.مواد و روش ها: به منظور انجام این پژوهش، ابتدا، نقشه واحدهای کاری شامل اراضی بایر، مراتع فقیر، اراضی تاغ کاری شده، کشاورزی و تپه های ماسه ای تعیین گردید و چهار معیار کیفیت خاک، کیفیت پوشش گیاهی، کیفیت اقلیم و کیفیت مدیریت با استفاده از امتیازدهی به زیرمعیارهای آنها در هر منطقه محاسبه شد و نقشه حساسیت مناطق به بیابان زایی به کمک نرم افزار arcgis ترسیم گردید.یافته ها: یافته های این پژوهش نشان می دهد که مراتع فقیر و اراضی بایر، بیشترین مساحت منطقه را به خود اختصاص داده اند که حاکی از وضعیت نامناسب و پتانسیل بالای بیابانزایی در منطقه مورد نظر می باشد. همچنین، معیارهای کیفیت اقلیم، کیفیت پوشش گیاهی و کیفیت مدیریت منطقه، بیشترین سهم را در حساسیت منطقه به بیابان زایی، بویژه در دو واحد کاری تپه های ماسه ای و اراضی بایر به خود اختصاص داده اند.نتیجه گیری: با توجه به نتایج بدست آمده در این پژوهش، منطقه مورد مطالعه از نظر بیابان زایی در طبقه تیپ های بحرانی قرار دارد، به طوری که 8/75 درصد از منطقه مورد مطالعه در طبقه بحرانی شدید (c3) و 24 درصد از منطقه در طبقه بحرانی متوسط (c2) قرار گرفته است که نیازمند توجه و مدیریت هرچه بیشتر سازمان های مربوط و اعمال طرح های بیابانزدایی در جهت کنترل این پدیده می باشد. همچنین علاوه بر کاربرد روش های فنی در کنترل این پدیده توجه به برنامه های اقتصادی و اجتماعی در بافت جامعه حاکم بر این منطقه به منظور جلوگیری از تشدید این پدیده، از ضرورت بالایی برخوردار است، چه بسا آثار مدیریت درست کشاورزی و آبیاری و کاهش وابستگی منابع معیشتی ساکنان بیابان به منابع طبیعی، در کاهش اثرات بیابان زایی مشهود می باشد.واژه های کلیدی: تخریب اراضی؛ بیابان زایی؛ روش esas؛ دشت یزد – اردکان. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .